Dalka waxaa uu cagta saaray waddo horumar weyn uu ka soo muuqdo, waxaana mucaaridka dalka wannaagga daneynayaa iyo muxaafidka dowladda indha la’aan u taageersan laga rabaa in dowladda lala shaqeeyo si looga gudbo xaaladan adag oo u baahan hoggamin, aragti iyo ku dhiirrashada ay muujiyeen MW Jamhuuriyada oo isaga si yaab leh loo xagxagto si looga helo sedbursi iyo u dabac kooxeed iyo RW wasaaraha oo Fadhiid lagu tilmaamo, waxaasa taas beeneyey guulahaisa daba joogga ah ee Ammaan leh, ee dagaalka Shabaab leh ee deyn cafin leh ee la gaaraay mudda kooban.
Dowladda waa fashilantay, mushaaraad ma bixin karto, ciidankeenna caqiidda ma leh, RW Hawl ma qabto, madaxweynaha waa safraa iwm ayaa shacabk dhegahooda lagu wareeriyey beryahan taas oo xataa annagga na shaki gelisay, hasa yeeshee maanta waxaan haynaa caddeymo badan oo muujinaya inay taasi been tahay waa oraahdii ayad Geel Caruur Qaadday Ma dheera.
Horumar kastaa waa la hubaa cid uu dhibayo inay jirto haddana xalay baraha bulshada waxaa ka muuqatay inay dad badani garowsadeen horumrka weyn ee ay dowladdaan Dan Qaran ay ula baxeen gaartay muddo kooban 12 bilood oo kaliya ah.
Waxaa soo baxayey guulo waaweyn oo uu shacabka Somaliyeed aad ugu farxayey intii ay dowladdaan dalka hoggaanka u qabatay. Guulahaas waxaa ugu dambeyey
Guddiga Sare ee IMF ayaa soo gebagebeeyey Dib-u-eegistii Shanaad ee Facility Credit Extended ee Soomaaliya maalintii shalay ahayd ee May 19, 2023.
Guddiga Sare ee IMF ayaa dhameystiray dib u eegistii shanaad ee hoos timaadda Facility Credit Extended Credit with Somalia. Go’aanku wuxuu ogolaanayaa in si degdeg ah loo bixiyo qiyaastii US$ 9.4 milyan oo doolarka Mareykanka ah si loo taageero hirgelinta Qorshaha Horumarinta Qaranka ee dowladda hadda wado iyo in lagu saleeyo dib-u-habaynta u dhexeysa Wadamada deymaha badan leh (HIPC) ee go’aannadooda iyo gunnanadka barta dhammaystirka.
Inkasta oo ay jiraan caqabado waaweyn, oo ay ka mid yihiin cunno-la’aanta daran ee sii socota, Soomaaliya waxa ay sii wadday isbeddel xooggan oo waxqabadka barnaamijkan oo ahaa mid lagu qanco, dunida ay ka raalli noqotay.
Horumarka joogtada ah ee mas’uuliyiinta ee hoos timaada geeddi-socodka dalalka deymaha leh ee (HIPC) ayaa muhiim u ah in la dhigo aasaas lagu gaarayo Dhamaystirka dhammaadka 2023.
Taageerada joogtada ah ee saaxiibada caalamiga ah waa lagama maarmaan si loo taageero dadaallada siyaasadda ee gowladda.
Iyadoo ay jiraan caqabado la taaban karo oo cimilo, amni, iyo siyaasadeed ah, dowladda Soomaaliya ayaa weli ka go’an dib u habeynta dhaqaalaha iyo geeddi-socodka HIPC ujeedaduna ay tahay dhisidda adkeysiga, kor u qaadida kobaca loo dhan yahay, iyo dhimista faqriga. Waxqabadka barnaamijku wuxuu ahaa mid lagu qanco oo HIPC Barta Dhamaystirka waxay u muuqataa mid la gaari karo dhamaadkan sannadkaan socda ee 2023.
Dhaqdhaqaaqa dhaqaalaha Soomaaliya waxaa culeyska saaray abaarta iyo xawaaladaha oo hoos u dhacay, waxaana saadaasha kobaca GDP ee 2023 hoos loo dhigay rubuc boqolkiiba 2.8. Celcelis ahaan sicir-bararka ayaa la filayaa inuu hoos u dhaco 4.2 boqolkiiba 2023 marka qiimaha badeecadaha uu hoos u dhaco.
Dowladda waxaa ka go’an in ay horumariyaan dib u habeynta maaliyadda iyo hay’adaha, iyo in ay caadi ka dhigaan xiriirka dhammaan deyman bixiyayaasha dibadda. Gaar ahaan, dadaallo joogto ah ayaa loo baahan yahay si loo xoojiyo abaabulka dakhliga gudaha si boos loogu helo kharashka mudnaanta leh, iyadoo ay ku jiraan cadaadisyo kharash oo ku-talagal ah.
Arrintan, horumar ayaa ka socda maamulka maaliyadda dadweynaha, oo ay ku jirto is-dhexgalka mushaar bixinta. Waxa muhiim noqon doonta in la sii wado hirgelinta dib-u-habaynta lagu horumarinayo AML/CFT lana xoojiyo dawladnimada iyo daah-furnaanta, oo ay ku jiraan wax soo iibsiga iyo tanaasulaadka. Sii wadida xoojinta awoodda hay’adaha dawladda ee Bangiga dhexe ee Soomaaliya iyo dib-u-habaynta waaxda maaliyadda waa la soo dhawaynayaa waana in la sii wadaa.
Horumar joogto ah ayaa loo baahan yahay si loo dhamaystiro qodobbada dhamaystirka HIPC iyo in lala gaaro heshiisyada cafinta deynta dhammaan deyn bixiyayaasha.
Maalgelinta waqtiga ku habboon iyo taageerada kobcinta awoodda ee la-hawlgalayaasha horumarinta ayaa lagama maarmaan u ah hirgelinta guuleysiga istaraatiijiyadda dib-u-habeynta maamulka. Qaaraanka ka imaanaya saaxiibada Soomaaliya ay ku taageeraan Sanduuqa Dalka Soomaaliya ayaa muhiim u ah xaqiijinta habsami u bixinta kaalmada farsamo ee IMF si loo taageero yoolalka barnaamijka ay taageerto ECF iyo Hindisaha HIPC.
